TÌM HIỂU VỀ CHUỘT RÚT
I. Tổng quan
1.1. Khái niệm
Chuột rút cơ gây ra tình trạng co thắt liên tục, không tự chủ, đau đớn và cục bộ của toàn bộ một nhóm cơ, một cơ riêng lẻ hoặc các sợi cơ được chọn. Nhìn chung, chuột rút có thể kéo dài từ vài phút đến vài giây đối với các nguyên nhân vô căn hoặc đã biết ở những người khỏe mạnh hoặc khi có bệnh. Sờ vùng cơ bị chuột rút sẽ thấy một nút thắt. Chutrạng thường gặp nhất đòi hỏi phải can thiệp y tế/liệu pháp trong khi chơi thột rút cơ liên quan đến tập thể dục là tình ể thao.
Nguồn: Internet
1.2. Nguyên nhân
Có nhiều nguyên nhân, nhóm nguyên nhân gây ra tình trạng chuột rút. Nguyên nhân gây ra chuột rút phụ thuộc vào tình huống xảy ra. Không thể đưa ra nguyên nhân và phải nêu bật những khác biệt về mặt sinh lý hoặc bệnh lý có thể xảy ra khi chuột rút, vì các tình huống khác nhau dẫn đến chuột rút.
Ảnh: Một số nguyên nhân chuột rút (Nguồn: verywell)
Một số nhóm nguy cơ cao có thể gặp bao gồm:
- Lớn tuổi
- Mắc chứng rối loạn thần kinh
- Đang mang thai hoặc đang trong thời kỳ kinh nguyệt
- Có xu hướng sử dụng quá mức cơ bắp hoặc căng cơ
- Mất nước
- Giữ nguyên một tư thế trong thời gian dài
- Nồng độ chất điện giải thấp (như canxi hoặc kali)
- Hoạt động mạnh
- Lưu thông kém
- Thần kinh cột sống bị chèn ép
- Một số loại thuốc
- Lạm dụng rượu
- Suy giáp (tuyến giáp hoạt động kém)
- Suy thận
- Phụ nữ
- Bệnh mạch ngoại biên
- Viêm khớp
II. Một số bệnh lí, trường hợp chuột rút
2.1. Chuột rút chân về đêm
– Đặc điểm chính: Hội chứng này còn được gọi là chuột rút chân liên quan đến giấc ngủ. Vùng cơ bị ảnh hưởng nhiều nhất là bắp chân. Chuột rút về đêm làm giảm chất lượng giấc ngủ và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Chẩn đoán tương đối đơn giản: chuột rút và đau chân về đêm, có thể biến mất khi kéo căng các cơ liên quan.
– Nguyên nhân: Nguyên nhân chính xác của hiện tượng này vẫn chưa được xác định rõ.
- Một số nguyên nhân có thể là do các hoạt động mà người đó phải đứng nhiều khi làm việc hoặc phải gắng sức nhiều vào ban ngày.
- Các yếu tố tiền căn có thể bao gồm rối loạn điện giải hoặc rối loạn thần kinh, rối loạn nội tiết tố và chuyển hóa, chèn ép rễ thần kinh hoặc chèn ép mạch máu động mạch.
- Các yếu tố tiền căn khác có thể liên quan đến việc sử dụng thuốc liên tục, chẳng hạn như thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn beta và statin.
- Chủ yếu ảnh hưởng đến những người trên 60 tuổi có thể chỉ ra rằng chuột rút là do nguyên nhân thần kinh. Theo tuổi tác, một người có xu hướng mất tế bào thần kinh tủy, tạo ra sự mất phối hợp thần kinh cơ nhiều hơn ở chi dưới so với chi trên. Rối loạn này dường như liên quan đến sự hiện diện của các bệnh khác, chẳng hạn như suy tim, ngưng thở về đêm và hội chứng trầm cảm.
– Điều trị: Nghỉ ngơi, mát xa, kéo giãn cơ.
2.2. Chuột rút chân ở phụ nữ có thai
– Đặc điểm chính: Chuột rút cơ ở phụ nữ trong thời kỳ mang thai rất phổ biến, khoảng 50%; đặc biệt là trong 3 tháng cuối và vào ban đêm.
– Nguyên nhân: Chưa xác định, có thể là do:
- Thay đổi chức năng thần kinh cơ.
- Tăng cân quá mức, chèn ép thần kinh ngoại biên, lưu lượng máu đến cơ không đủ và tăng hoạt động của các cơ ở chi dưới.
- Sự tăng quá trình lọc cầu thận và nhu cầu của thai nhi để nhận khoáng chất, so với nhu cầu cơ bắp của chân mẹ, với sự giảm canxi và magiê.
– Hiện nay chưa có biện pháp thích hợp nào để giảm tỉ lệ của hiện tượng này.
2.3. Chuột rút cơ liên quan đến tập thể dục
– Chuột rút cơ liên quan đến tập thể dục là một hiện tượng thường xảy ra trong hoặc sau khi hoạt động thể chất.
– Nguyên nhân: có 2 giả thuyết:
- Mất nước và mất cân bằng điện giải
- Rối loạn thần kinh thoáng qua: các cơn co thắt cơ liên tục làm tăng các sợi hướng tâm từ thoi thần kinh cơ, với tác dụng ức chế song song đối với các cơ quan gân Golgi. Việc kéo giãn làm giảm các sợi hướng tâm của tế bào thần kinh vận động thứ hai đến cơ bị chuột rút, đồng thời cải thiện các sợi hướng tâm của Golgi.
2.4. Chuột rút ở người viết nhiều
– Chuột rút khi viết là chứng loạn trương lực đặc hiệu của bàn tay dùng để viết; đặc biệt gặp ở độ tuổi từ 30 đến 50.
– Các nghiên cứu gần đây chứng minh những bất thường khác nhau của mạng lưới thần kinh trung ương, cả về hoạt động và thể tích thay đổi liên quan đến một số vùng của vỏ não, tiểu não và hạch nền.
2.5. Hội chứng co giật cơ
– Hội chứng co giật cơ (CFS) là một hội chứng ngoại biên liên quan đến tình trạng tăng kích thích của hệ thần kinh ngoại biên. Kháng thể thường được tìm thấy ở những bệnh nhân này gây bất lợi cho kênh kali, với tỷ lệ mắc bệnh ở nam giới. Tình trạng này dẫn đến hiện tượng co thắt cơ và/hoặc co thắt cơ không mong muốn.
– Triệu chứng: Tình trạng này dẫn đến hiện tượng co thắt cơ và/hoặc co thắt cơ không mong muốn. Triệu chứng khác có thể xuất hiện, chẳng hạn như tê và cảm giác nóng rát, đây là triệu chứng điển hình của bệnh thần kinh.
– Kháng thể thường được tìm thấy ở những bệnh nhân này gây bất lợi cho kênh kali, với tỷ lệ mắc bệnh ở nam giới.
2.6. Chuột rút ở bệnh nhân mắc bệnh thận giai đoạn cuối
– Những người bị suy thận mạn tính đang chạy thận nhân tạo thường bị chuột rút cơ, lên đến 50%, đặc biệt là ở chi dưới. Chuột rút có thể xảy ra trong quá trình chạy thận nhân tạo hoặc tại nhà. Chuột rút ở loại bệnh nhân này có liên quan đến trầm cảm, suy giảm chất lượng cuộc sống và rối loạn giấc ngủ.
– Nguyên nhân: Nguyên nhân gây chuột rút ở bệnh nhân chạy thận nhân tạo vẫn chưa rõ ràng. Một nguyên nhân có thể là sự hiện diện của bệnh đa dây thần kinh, điển hình trong những tình huống này, với những thay đổi về hình thái và chức năng của các sợi thần kinh ngoại biên. Ghép thận làm giảm đáng kể sự hiện diện của chuột rút.
2.7. Chuột rút ở bệnh nhân xơ cứng, teo cơ một bên
– Xơ cứng teo cơ một bên (ALS) (còn được gọi là Bệnh Lou Gehrig) là một bệnh thần kinh chủ yếu ảnh hưởng đến các dây thần kinh trong thân não, tủy sống và vỏ não của não.
– Khoảng 95% bệnh nhân mắc bệnh xơ cứng teo cơ một bên được báo cáo bị chuột rút. Tần suất và cường độ của các cơn chuột rút không liên quan đến mức độ nghiêm trọng của bệnh.
– Nguyên nhân gây ra những cơn chuột rút này không được biết rõ nhưng có thể bắt nguồn từ tình trạng tăng kích thích thần kinh. Các loại thuốc làm giảm chuột rút ở những bệnh nhân này là mexiletine và quinine sulfate.
2.8. Chuột rút ở bệnh nhân xơ gan
– Chuột rút cơ ở nhóm bệnh nhân này là một hiện tượng thường gặp và cao (88%). Sự xuất hiện của chuột rút khác nhau tùy thuộc vào vùng cơ: cổ (9%), đùi (43%), bắp chân (70%), ngón chân (50%), cơ bụng (12%) và ngón tay (74%). Có thể ảnh hưởng đến nhiều vùng hơn của cơ thể.
– Không có nguyên nhân chính xác hoặc phương pháp điều trị cụ thể nào được biết đến để tránh sự khởi phát của chuột rút ở những bệnh nhân bị xơ gan.
2.9. Chuột rút ở bệnh nhân tiểu đường
– Ở những người bị tiểu đường, sự khởi phát của chuột rút có liên quan đến sự hiện diện của bệnh thần kinh, với tình trạng tăng kích thích của dây thần kinh ngoại biên.
– Bệnh tiểu đường loại 1 có tỷ lệ chuột rút thấp hơn (khoảng 60%) so với bệnh tiểu đường loại 2 (khoảng 80%).
– Ở bệnh tiểu đường loại 2, bệnh thận là một yếu tố khác gây ra chuột rút.
– Một nguyên nhân khác có thể gây ra chuột rút liên quan đến sự thay đổi của mạch máu ngoại biên, tạo ra các cơn thiếu máu cục bộ và chuột rút.
III. Xử lí khi gặp tình trạng chuột rút
Nguồn Internet
Phương pháp điều trị bảo tồn dễ dàng nhất cho những người khỏe mạnh và bệnh nhân là kéo giãn cơ bị ảnh hưởng hoặc xoa bóp sâu. Phòng ngừa ở những đối tượng khỏe mạnh có thể bao gồm việc làm ấm đúng cách trước khi hoạt động thể chất và cung cấp đủ nước. Đối với các bệnh lý khác nhau cũng được đặc trưng bởi sự xuất hiện của chuột rút, không có hướng dẫn nào được chấp nhận là hợp lệ về phương pháp tiếp cận dược lý trong bất kỳ trạng thái bệnh lý nào.
Chuột rút cơ ở hầu hết mọi người đều tự khỏi và không cần điều trị y tế. Do tình trạng tự khỏi nên rất khó để xác định hiệu quả thực sự của thuốc. Cho đến nay, phần lớn các loại thuốc dùng để điều trị chuột rút cơ đều có hiệu quả thấp và thậm chí tác dụng điều trị của chúng cũng không đáng tin cậy hoặc không thể đoán trước. Thuốc có hiệu quả với người này có thể không hiệu quả với người khác.
Việc ngăn ngừa chuột rút thông qua việc bổ sung magiê ở những người khỏe mạnh, bệnh nhân thần kinh hoặc phụ nữ mang thai chưa được xác nhận trong tài liệu.
Chuột rút cơ không đe dọa đến tính mạng nhưng chúng có thể chỉ ra nhiều rối loạn toàn thân./Do có nhiều nguyên nhân khác nhau và không có xét nghiệm xác định nào để chẩn đoán. Tuy nhiên, chuột rút ở những người khỏe mạnh luôn được đánh giá là lành tính, không có biến chứng. Cần chú ý tình trạng chuột rút ở bệnh nhân có bệnh lí nền, có sự theo dõi y khoa bởi chuyên gia. Ăn uống và vận động lành mạnh, khoa học là một điều hữu ích để hạn chế nguy cơ bị huột rút ở ngươì khỏe mạnh.
Tài liệu tham khảo:
(1). Bruno Bordoni ; Kavin Sugumar ; Matthew Varacalo, Muscle Cramps, National Library of Medicine – August 4, 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499895/
(2). Stephanie Booth, Remedies for Muscle Cramps, WebMD – January 15, 2024, https://www.webmd.com/fitness-exercise/remedies-for-muscle-cramps
(3). Charles P. Vega, MD, Best Evidence Review: Muscle Cramps — Painful, Common, and Neglected, Medscape – August 03, 2010, https://www.medscape.com/viewarticle/725910
